Жарыяланган
2025-20-08, 10:02Борбор Азиядагы мектеп мезгили дайыма ата-энелер үчүн маанилүү суроо менен коштолот: бала кайда окуйт? Эгер мурда тандоо ачык эле - үйгө жакын мамлекеттик мектеп болсо, бүгүнкү күндө көбүрөөк үй-бүлөлөр жеке билим алууга умтулушат.
Себептери түшүнүктүү: жеке мектептерде класстарда окуучулардын саны аз, тартип жогору, коопсуздук жакшы сакталат жана ар бир балага өзүнчө көңүл бурулат. Бул жакта балдарды жөн гана окутпастан, алардын “толук күндүк тартибин” да түзүшөт: сабактар, үй тапшырмасын аткаруу жана кызыгуулар боюнча кружоктор.
Айрым жерлерде бул — робототехника, айрымдарда — тил үйрөнүү, спорт, ал эми кээ бир окуу жайлар IT тармагына же азыртан эле талап жогору болгон заманбап кесиптерге, мисалы, SMMге басым жасашат.
Окууда жетишсиздик байкалса, атайын тьютор кошулат — ал окуучу менен сабактарга катышып, программадан артта калбоосуна жардам берет. Ата-энелер үчүн бул — бала көзөмөлсүз калбайт деген кепилдик. Мындай шартты, тилекке каршы, класста 40ка чейин окуучу окуган мамлекеттик мектептер камсыз кыла албайт.
Он жыл мурун Кыргызстанда жеке билим берүү сейрек кездешчү. Бүгүнкү күндө ал — трендге айланды. Агартуу министрлигинин маалыматына ылайык, 2024-жылы өлкөдө 224 жеке мектеп иштеген, ал эми 2020-жылы алардын саны болгону 152 болчу. Башкача айтканда, төрт жыл ичинде мындай мекемелердин саны 72ге көбөйгөн.
Өсүш ата-энелердин сапаттуу билимге болгон муктаждыгы менен гана эмес, ошондой эле рыноктун өнүгүшү менен да байланыштуу. Жеке мектептер классикалык программалардан тартып эл аралык деңгээлдеги Cambridge жана Oxford сыяктуу окуу системаларына чейин ар түрдүү багыттарды сунуштай башташты. Бирок мунун менен кошо баа да өсүүдө.
Кыргызстанда билим берүүнүн баасы бир топ айырмаланат. Tensai International School мектебинде башталгыч класстар үчүн ата-энелер жылына болжол менен 5,2 миң доллар төлөшөт, ал эми жогорку класстар үчүн — 5 миң 750 доллар. Кембридж программасы боюнча окуу андан кымбат: жылдын башында төлөнсө 7,2 миң доллар, августтан кийин болсо 9,6 миң долларга чейин жетет. Ал эми Bilimkana International Kids мектебинде башталгыч класстарда бир жылдык окуу айына 457 доллар, жогорку класстарда болсо болжол менен 600 доллар турат. Мында стипендиялар каралган.
“Эрудит” мектеби башталгыч класстарда окуу үчүн жылына 3,6 миң доллар, жогорку класстарда 4 миң доллар баасын сунуштайт. Smart School жылдык курсун 2 миң 861 доллар деп баалайт, ал эми Indigo Sapat мектебинде баа 4,5 миң доллардан башталат. Кыргызстандагы эң кымбат мектептердин бири — BIS, анда окуунун баасы жылына 15 миң доллардан башталат. Avenir International School мектебинде башталгыч класстарда окуу айына 423 доллар, орто класстарда болсо болжол менен 480 доллар турат.
Казакстанда да жеке мектептер популярдуу, айрыкча Алматы шаарында. Алсак, Baiterek School мектебинде окуунун баасы айына болжол менен 274 долларды түзөт. Koula.kz мектебинде — 443 доллар. Space School жылдык программасын 4 миң 908 долларга сунуштайт.
Алматыдагы эл аралык “Мирас” мектеби премиум сегментке кирет: башталгыч класстарда окуу жылына дээрлик 9,6 миң долларга, жогорку класстарда 12 миң 927 долларга жетет. Galaxy International School мектебинде баалар жылына 8 миң 319 доллардан башталат.
Өзбекстанда жеке мектептер рыногу жогорку ылдамдыкта өнүгүүдө. Ташкенттеги Artel TS мектебинде окуу айына 358 доллар турат, жана бир үй-бүлөдөн экинчи бала үчүн арзандатуу каралган. CIS Tashkent мектебинде окуу эң кымбат: 3-класста жылына дээрлик 19 миң доллар, ал эми 9-класста баа 24 миң доллардан ашат.
Жеткиликтүү вариантты Oxbridge International School сунуштайт: башталгыч мектеп үчүн жылына 752 доллар жана жогорку класстар үчүн 893 доллар. Wise School мектебинде айлык төлөм болжол менен 437 долларды түзөт. Diplomat International School мектебинде айлык акы 628 долларга жетет, бирок айдын башында алдын ала төлөсө, ал 596 долларга төмөндөтүлөт. Мындан тышкары, мектеп бир жолку кабыл алуу акысы катары болжол менен 318 доллар алат.
Тажикстанда да баалар жогору, өзгөчө калктын кирешеси менен салыштырганда. “Империя знаний” мектебинде жылдык окуу акысы башталгыч класстар үчүн 2 миң 362 доллардан баштап, жогорку класстар үчүн 2 миң 545 долларга чейин жетет. Ruyo School мектебинде программалар боюнча бөлүнүү бар: англис тилинде окуу жылына 2 миң 899 доллар болсо, орус тилинде — 2 миң 577 доллар.
“Шахсият” мектебинде баалар окуу тилине жараша өзгөрөт. Тажик жана орус тилдүү группаларда жылдык окуу акысы 1 миң 610 доллар болсо, англис тилдүү группада — дээрлик 1 миң 933 долларды түзөт.
Айлык маяналардын деңгээли менен салыштырганда, региондогу жеке мектептерде окуу үй-бүлөнүн орточо кирешесинен бир топ кымбат болуп чыгат.
Кыргызстанда орточо айлык маяна болжол менен 473 долларды түзөт, ал эми окуунун эң минималдуу баасы жылына болжол менен 2,8 миң доллар. Казакстанда айлык маяна жогору — болжол менен 825 доллар, бирок жакшы мектептерде окуу 3,3 миң доллардан кем эмес турат. Өзбекстанда орточо киреше 476 доллар болгондо, эң жеткиликтүү мектептер жылына 750 долларга турат, ал эми эң мыкты мектептердин баасы 20 миң доллардан ашат. Тажикстанда айырма эң чоң: орточо айлык 279 доллар гана болсо, жеке мектептердеги окуунун баасы 1,6 миң доллардан башталат.
Эгер өлкөлөр боюнча карасак, эң кымбат мектептер Өзбекстанда жайгашкан, ал жактагы CIS Tashkent жылына 24 миң долларга чейин төлөм талап кылат. Бирок эң жеткиликтүү сунуш да ошол эле Өзбекстанда, анда Oxbridge башталгыч мектепте окуу үчүн 800 доллардан аз сумма алат.
Ошентип, Өзбекстан бир эле учурда эң кымбат жана эң жеткиликтүү жеке билим берүү өлкөсү болуп калды. Кыргызстан менен Казакстанда мектептердин баалары салыштырмалуу тең салмактуу, бирок ал жактарда да баалар үй-бүлөнүн орточо кирешесинен бир топ жогору. Тажикстанда кырдаал эң оор: минималдуу баалар жылына 1500 долларга жетип, көпчүлүк тургундардын жылдык айлыгын бир нече эсе ашып кетет.
Ата-энелер балдарына сапаттуу билим берүү, коопсуздук жана келечек үчүн жеке мектептерди тандашат. Бирок бул тандоо баарына жеткиликтүү эмес. Ал эми кирешелүү катмар үчүн жеке мектептер билим берүүчү жай гана эмес, социалдык позицияны көрсөтүүчү каражатка айланып бара жатат. Жеке билим берүү социалдык статустун белгиси болуп, “балам кайда окуйт?” деген суроо кесип же ата-эненин кирешесинен кем мааниге ээ эмес болуп калды.
*Баалар 18-августтагы доллар курсунун негизинде эсептелди.
